Algemeen
Ongeveer halverwege de collegeperiode presenteren wij als burgemeester en wethouders van de gemeente Voorschoten de structureel sluitende begroting voor 2025-2028. Net als in veel andere gemeenten is deze begroting niet zonder slag of stoot tot stand gekomen. Ook is hierin voldaan aan de twee toezeggingen die in de inleiding van de Kadernota 2025 zijn gedaan. De begroting 2025-2028 heeft nu een reëel en structureel sluitend saldo voor alle jaren. Daarbij is de investeringsplanning aangepast: de schuldquote blijft hierdoor ruim onder de norm.
Veel kunnen realiseren, maar sommige ambities naar lange termijn
In de afgelopen jaren heeft het college diverse dossiers succesvol naar de gemeenteraad gebracht. Hierbij kunt u denken aan het sportaccommodatiebeleid, diverse projecten in de openbare ruimte (waaronder Adegeest en rotonde voor het gemeentehuis), de woonvisie, de ontwikkelvisie centrum, en diverse woningbouwprojecten. Daarnaast zijn diverse projecten voorbereid die belangrijk zijn voor onze inwoners, zoals de Kruispuntkerk, het zwembad, het gemeentehuis met bibliotheek en de sporthal. In de komende begrotingsperiode kiest het college bewust voor een aantal speerpunten. Hierdoor zijn er ook ontwikkelingen en ambities die naar de langere termijn schuiven. Het college is teleurgesteld dat het niet al zijn ambities zo snel kan waarmaken als gewenst. Deze vertraging is ontstaan door een aantal ontwikkelingen waarmee wij als gemeente Voorschoten moeten omgaan. In deze begroting worden keuzes gemaakt. Ook hebben we een realistische planning opgeleverd. De geselecteerde projecten worden zonder onverhoopte tegenslagen conform planning uitgevoerd.
Bezuinigingen van het Rijk belemmeren ambities
Ten eerste gaat het Rijk vanaf 2026, het zogenaamde ravijnjaar, flink bezuinigen op de vergoedingen aan gemeenten. Daarbij wordt Voorschoten harder geraakt dan andere gemeenten, omdat we bij de herverdeling van het gemeentefonds een zogenoemde nadeelgemeente zijn. Dit maakt dat er in de nabije toekomst aanzienlijk minder financiële middelen beschikbaar zijn dan de afgelopen begrotingsperiode. Tegelijkertijd moet en wil het college aan alle wettelijke verplichtingen en ambities voldoen. Aangezien óók de kosten in het sociaal domein toenemen, blijkt een structureel sluitende meerjarenbegroting een uitdagende opgave.
Begroten lastig als taak gemeente bij opvang ontheemden onzeker is
Ten tweede is onzeker welke rol Den Haag ziet voor gemeenten rondom de opvang van ontheemden. Zo is niet duidelijk hoe wordt omgegaan met (alternatieven voor) de Spreidingswet. Ook weten we nog niet hoe hoog de vergoedingen worden voor de opvang.
Onvoldoende personeel beschikbaar
Tot slot hebben we nog altijd te maken met een krappe arbeidsmarkt. Hierdoor is het lastig om goed gekwalificeerd personeel aan ons te binden. We hebben een organisatieontwikkeling ingezet en de gemeente Voorschoten bewust gepositioneerd op de arbeidsmarkt. Ook zijn onze arbeidsvoorwaarden gemoderniseerd. Deze ontwikkelingen gaan onze positie zeker versterken, maar lossen het tekort aan gekwalificeerd personeel niet volledig op.
Toewerken naar een realistische investeringsplanning
Gegeven bovenstaande ontwikkelingen zijn bezuinigingen en ombuigingen onvermijdelijk. In nauwe samenspraak met de ambtelijke organisatie zijn we gekomen tot een aantal maatregelen. Hierbij hebben we zo veel als mogelijk de leefbaarheid van Voorschoten voor alle inwoners gewaarborgd. Door de keuzes die het college heeft moeten maken, vinden diverse investeringen pas later plaats. In de vernieuwde investeringsplanning is ervoor gezorgd dat alles wat daarop staat, ook realistisch is, zowel qua middelen en planning als qua capaciteit.
Ondanks de ombuigingen blijft het coalitieakkoord staan. Het college vindt het belangrijk dat Voorschoten dicht bij de inwoner staat. Daarvoor is goede communicatie nodig met een gemeente die bereikbaar is en haar dienstverlening op orde heeft. In de begroting hebben de volgende drie pijlers van het coalitieakkoord dan ook nog steeds de focus:
- Voorschoten blijft een heerlijk woondorp
Ook in de toekomst blijft Voorschoten een heerlijk en florerend woondorp, met betrokken inwoners, ondernemers en verenigingen. Een dorp met een groen karakter, voldoende voorzieningen, (preventieve) zorg en welzijn dichtbij en gezellige centra om onze boodschappen te doen of lokaal een baan te vinden.
- Voorschoten heeft meer betaalbare woningen voor verschillende doelgroepen
We zetten in op het ontwikkelen van meer betaalbare woningen, met name gericht op jongeren, jonge gezinnen en senioren. De focus ligt dus op jongeren/starters, die graag in Voorschoten blijven wonen. Maar ook op bouwen voor senioren om zo actief doorstroming op de woningmarkt te bevorderen. Levensloopbestendig wonen en bouwen vraagt extra aandacht.
- Voorschoten is duurzaam en toekomstbestendig
We willen klimaatveranderingen het hoofd kunnen bieden, dus gaan we aan de slag met oplossingen die bijdragen aan klimaatadaptatie. Duurzaam bouwen is de standaard. Ook gaan we onze rioleringen wijkgericht up-to-date brengen, wat een onderdeel is van ons doel dat inwoners droge voeten houden in de toekomst. In alle ruimtelijke ontwikkelingen is het uitgangspunt dat we zorgvuldig omgaan met onze omgeving.
Autonome ontwikkelingen die de begroting beïnvloeden
Graag lichten we een aantal veranderingen binnen de gemeente toe. Zoals eerder al kort is aangestipt, zijn er verschillende (landelijke en lokale) ontwikkelingen en onzekerheden die onze positie en daarmee de begroting beïnvloeden. Hieronder gaan we hierop verder in.
Een toekomstbestendiger gemeente met programma Organisatieontwikkeling
De gemeentelijke organisatie kan op veel vlakken toekomstbestendiger, klantgerichter, efficiënter en slagvaardiger. Dit kwam naar voren uit een medewerkerstevredenheidsonderzoek, een risico-inventarisatie en -evaluatie en gesprekken met medewerkers, management en college. Vanuit de ambitie dit te willen aanpakken, zijn we verder in gesprek gegaan met input medewerkers. Hieruit volgden een nieuwe visie, missie en kernwaarden. In samenwerking met een creatief extern bureau is vervolgens het programma Organisatieontwikkeling tot stand gebracht. Dit moet bijdragen aan een betere gemeentelijke structuur, cultuur, werkomstandigheden en werkprocessen . Per 1 januari starten we met het werken in deze nieuwe, klantgerichte structuur.
Aanpak omgaan met krapte op de arbeidsmarkt
Er zijn grote uitdagingen op de arbeidsmarkt. Daarbij hebben wij, als kleinere gemeente, hogere in- en uitstroompercentages dan grotere gemeenten. Dit was reden om in het programma Organisatieontwikkeling ook een nieuwe arbeidscommunicatiestrategie op te nemen. Het doel is om Voorschoten op een herkenbare en onderscheidende manier te positioneren op de arbeidsmarkt, met een duidelijke identiteit als werkgever. Die identiteit blijkt uit onze communicatie en hoe we de vacatures presenteren. De arbeidsmarktcommunicatie bestaat onder andere uit een wervingsvideo over het werken bij Voorschoten. Vacatures publiceren we op de website www.voorschoten.nl en vacaturebanken, en verspreiden we binnen ons eigen netwerk.
De gemeente heeft daarnaast ook een relatief hoog inhuurpercentage ten opzichte van vaste medewerkers. Dit komt niet alleen door de krapte op de arbeidsmarkt. Hierbij spelen ook factoren mee zoals de behoefte aan specifieke expertise, hoge werkdruk, ziekteverzuim en een hoge bestuurlijke ambitie. Het inhuurpercentage moet in de loop van 2024 en 2025 gaan dalen. Dit betekent dat als huidige inhuurcontracten aflopen, vaste medewerkers die functies invullen.
Evaluatie samenwerking ICT-ondersteuning
Met gemeente Wassenaar is er een dienstverleningsovereenkomst opgesteld voor de ICT-ondersteuning. We evalueren de komende maanden hoe die samenwerking is verlopen.
Opvang ontheemden uit Oekraïne
De gemeente krijgt vanuit de Veiligheidsregio een taakstelling voor het opvangen van ontheemden uit Oekraïne. Voor 2024 is de taakstelling 115 te realiseren plekken. We hebben inmiddels 106 plekken gerealiseerd. Hiervoor ontvangt de gemeente een vergoeding van het Rijk. Deze is ruim voldoende om de kosten te dekken.
Productiviteit daalt in 2025
De productiviteit van de totale ambtelijke organisatie wordt in 2025 lager dan in 2024. Toch blijft de werkdruk hoog. De productiviteit daalt onder andere doordat in 2025 ongeveer € 700.000 minder beschikbaar is voor externe inhuurkrachten. Het effect hiervan zien we vooral terug in het ruimtelijk domein.
Overheidstaken naar de gemeenten zonder middelen
Het is een groot risico dat we vanuit de overheid taken krijgen waarvoor we geen middelen ontvangen. Als we bijvoorbeeld meer asielzoekers moeten onderbrengen, krijgen we ook extra taken op gebied van onder andere onderwijs en integratie. Dit blijft een grote uitdaging.
Keuzes maken aan de hand van speerpunten
Het college heeft zijn speerpunten meer moeten richten. In lijn met motie 333 is het extra budget voor woningbouw bijvoorbeeld naar beneden bijgesteld. Toch blijft (betaalbare) woningbouw voor het college een hoge prioriteit hebben. Wij zullen daarbij ook kijken of we subsidies en versnellingstafels vanuit het Rijk, de provincie en de regio kunnen gebruiken voor meer woningbouw. Daarnaast blijven speerpunten het hernieuwd gebruik van een gerenoveerd en verduurzaamd Ambachts- en Baljuwhuis, de ontwikkeling van de Kruispuntkerk tot een multicultureel centrum en realisatie van de nieuwe Fortgensschool.
Kruispuntkerk
In 2023 is de Ontwikkelvisie Centrum unaniem door de gemeenteraad vastgesteld. De ontwikkelvisie schetst hoe de vitaliteit en toekomstbestendigheid van het centrum kan worden versterkt. Dit draagt bij aan de aantrekkelijkheid van Voorschoten als woon-, werk- en leefdorp. De ontwikkeling van de Kruispuntkerk speelt hierin een belangrijk rol. Door ruimte te bieden aan cultuur en (betaalbaar) wonen ontstaat een aantrekkelijke entree van het centrum. Realisatie van het cultureel centrum in de Kruispuntkerk, maakt daarnaast de weg vrij voor de verhuizing van de culturele instellingen van de Prinses Marijkelaan naar de Kruispuntkerk. Daarmee kan de realisatie van een nieuwe Fortgensschool op de locatie Prinses Marijkelaan in de toekomst starten. De raad heeft het college opgedragen om vervolgstappen te nemen omtrent de ontwikkeling van de Kruispuntkerk. Voor de uitwerking hiervan is in 2024 een voorbereidingsbudget beschikbaar gesteld. Oplevering van een mogelijk cultureel centrum in de Kruispuntkerk wordt vooralsnog eind 2026.
Bovendien vinden we een bloeiend sportleven in Voorschoten van groot belang. In 2024 heeft de gemeenteraad daartoe het sportaccommodatiebeleid vastgesteld. Met ingang van 2025 is de gemeente verantwoordelijk voor de vervanging en het onderhoud van de buitensportvelden. De hiervoor benodigde nieuwe onderhoudscontracten sluiten we in 2025 af. Daarnaast wordt in de zomer van 2025 de nieuwe atletiekbaan opgeleverd. Ook wordt in 2025 een keuze voorgelegd aan de raad over de locatie van de nieuwe sporthal en het zwembad.
In de financiële samenvatting is meer te lezen over de gemaakte keuzes, de autonome ontwikkelingen, de aangepaste investeringsplanning en wenselijke toekomstige investeringen.